نژاد آوواسی
در نشست فائو/یو ان ایی پی که در سال ١٩٨٠ در ارتباط با مدیریت و حفظ ذخایر ژنتیک حیوانی انجام گرفت، به کشورهای منطقه خاورمیانه مواکدا توصیه شد تا گوسفند نژاد آواسی و بز شامی را مورد توجه خاص قرار دهند. نژاد استثنایی گوسفند آواسی، پرجمعیت ترین و متداول ترین نژاد گوسفند در سراسر آسیای جنوب غرب است. تمامی گوسفندان دنبه دار آسیا، آفریقا و اورپا از این نژاد منشعب شده و همچنان نیز گوسفندان ایران شباهت بسیار زیادی با نژاد آواسی نشان می دهند (گوسفند اهوازی ایران قرابت زیادی با این نژاد دارد).
در طی هزاران سال گذشته، نژاد آواسی با محیط گرمسیری و تحت گرمسیری محل پرورش خود در مناطق خشک و نیمه خشک جنوب غرب آسیا کاملا سازگار شده است. پشم سفید و عادت رفتاری پنهان کردن سر در زیر سایه بدن یکدیگر، روش حفاظتی طبیعی این حیوان در برابر تابش شدید خورشید در طی ماه های گرم سال است. به دلیل وجود رنگدانه های تیره در سر و گردن، بیماری های مربوط به حساسیت نوری در مخاطات دهان، بینی، گوش ها و پلک چشم، در این نژاد بروز نمی کند. سازگاری نژاد آواسی با محیط تحت گرمسیری به میزان قابل توجهی به خصوصیات فیزیولوژیک این نژاد مربوط است. قدرت تنظیم تعادل حرارتی بدن در فصول مختلف سال و متناسب با تغییرات دما و رطوبت در طی شبانه روز یا در سایه و آفتاب از خصوصیات منحصر به فرد این نژاد است. مطالعات نشان داده که در شرایط نگهداری یکسان، دمای متوسط بدن این حیوانات در مقایسه با نژادهای اروپایی وارداتی ٠/٩ سانتی گراد پایین تر است. در طول تابستان نیز با افزایش دما، تعداد ضربانات قلب در نژاد آواسی (از ٩٠ تا ١٣٠ در زمستان به ٦٠ تا ١٠٠ و حتی تا ٤٢ در تابستان) کاهش یافته و سبب کاهش دمای بدن می شود. همچنین تعداد تنفس کم تر در حیوان توانایی بیشتری در مقابله با گرما ایجاد می کند. تعداد متوسط حرکات تنفسی در روزهای گرم در نژاد آواسی ٦٤ و در نژادهای دورسِت و سافولک به ترتیب ١٥٠ و ١٢٠ محاسبه شده است.
اولین گله های آواسی شیری در سال های ١٩٦٠ الي ١٩٥٠ به ایران وارد شد و امروز نیز جمعیت هایی بسیار اندک از این حیوانات در ایران یافت می شود. به همین منظور شرکت توسعه کشت و صنعت آوین ژن پس از معاینه و ارزیابی بالغ بر ١٥٠٠ راس از این دام ها به جمع آوری ١٥٠ راس میش مولد گوسفند آواسی براي توليد قوچ هاي برتر اقدام نمود. این دام ها بر اساس خصوصیات فنوتیپی انتخاب شده و پس از طی کردن مراحل آماده سازی، به سیستم پرورش متمرکز انتقال یافتند. در طی ٢ دوره تولیدی میزان و ترکیب شیر تولیدی مورد ارزیابی قرار گرفت و نتایج بسیار جالب توجه بود. متوسط تولید شیر روزانه در گله انتخابی بالغ بر ١ کیلو و ٥٠٠ گرم و ترکیب شیر ٧ الی ٨ درصد چربی و ٥/٤ گرم پروتئین را شامل گردید. رکورد تولید شیر در دام ها برتر از ٢ کیلو و ٥٠٠ گرم شیر در روز فراتر می رود و شواهد حاکی از امکان افزایش متوسط تولید در دوره های شیرواری آتی است.
نظر به قابلیت های ژنتیکی این دام ها نظیر ظرفیت تولیدی بالا، سازگاری کامل با اقلیم منطقه، مقاومت به بیماری های بومی در اثر سابقه حضور طولانی در کشور، به نظر می رسد استفاده از این حیوانات پایه ژنتیکی مناسبی را برای شروع فعالیت های بهنژادی و استفاده از پتانسیل استثنایی این دام ها برای سامانه های پرورشی غیر متمرکز و عشایر کشور در اختیار قرار دهد.
