نژاد آوواسی

در نشست فائو/یو ان ایی پی که در سال ١٩٨٠ در ارتباط با مدیریت و حفظ ذخایر ژنتیک حیوانی انجام گرفت، به کشورهای ‏منطقه خاورمیانه مواکدا توصیه شد تا گوسفند نژاد آواسی و بز شامی را مورد توجه خاص قرار دهند. نژاد استثنایی ‏گوسفند آواسی، پرجمعیت ترین و متداول ترین نژاد گوسفند در سراسر آسیای جنوب غرب است. تمامی گوسفندان دنبه دار ‏آسیا، آفریقا و اورپا از این نژاد منشعب شده و همچنان نیز گوسفندان ایران شباهت بسیار زیادی با نژاد آواسی نشان می دهند (گوسفند اهوازی ایران قرابت زیادی با این نژاد دارد). ‏​​​​​​​

‏در طی هزاران سال گذشته، نژاد آواسی با محیط گرمسیری و تحت گرمسیری محل پرورش خود در مناطق خشک و نیمه ‏خشک جنوب غرب آسیا کاملا سازگار شده است. پشم سفید و عادت رفتاری پنهان کردن سر در​​​​​​​ زیر سایه بدن یکدیگر، ‏روش حفاظتی طبیعی این حیوان در برابر تابش شدید خورشید در طی ماه های گرم سال است. به دلیل وجود رنگدانه های ‏تیره در سر و گردن، بیماری های مربوط به حساسیت نوری در مخاطات دهان، بینی، گوش ها و پلک چشم، در این نژاد ‏بروز نمی کند. سازگاری نژاد آواسی با محیط تحت گرمسیری به میزان قابل توجهی به خصوصیات فیزیولوژیک این نژاد ‏مربوط است. قدرت تنظیم تعادل حرارتی بدن در فصول مختلف سال و متناسب با تغییرات دما و رطوبت در طی شبانه ‏روز یا در سایه و آفتاب از خصوصیات منحصر به فرد این نژاد است. مطالعات نشان داده که در شرایط نگهداری یکسان، ‏دمای متوسط بدن این حیوانات در مقایسه با نژادهای اروپایی وارداتی ٠/٩ سانتی گراد پایین تر است. در طول تابستان نیز با ‏افزایش دما، تعداد ضربانات قلب در نژاد آواسی (از ٩٠ تا ١٣٠ در زمستان به ٦٠ تا ١٠٠ و حتی تا ٤٢ در تابستان) کاهش ‏یافته و سبب کاهش دمای بدن می شود. همچنین تعداد تنفس کم تر در حیوان توانایی بیشتری در مقابله با گرما ایجاد می ‏کند. تعداد متوسط حرکات تنفسی در روزهای گرم در نژاد آواسی ٦٤ و در نژادهای دورسِت و سافولک به ترتیب ١٥٠ و ‌‏١٢٠ محاسبه شده است.‏

اولین گله های آواسی شیری در سال های ١٩٦٠ الي ١٩٥٠ به ایران وارد شد و امروز نیز جمعیت هایی بسیار اندک از این ‏حیوانات در ایران یافت می شود. به همین منظور شرکت توسعه کشت و صنعت آوین ژن پس از معاینه و ارزیابی بالغ بر ‌‏١٥٠٠ راس از این دام ها به جمع آوری ١٥٠ راس میش مولد گوسفند آواسی براي توليد قوچ هاي برتر اقدام نمود. این دام ها بر اساس خصوصیات ‏فنوتیپی انتخاب شده و پس از طی کردن مراحل آماده سازی، به سیستم پرورش متمرکز انتقال یافتند. در طی ٢ دوره ‏تولیدی میزان و ترکیب شیر تولیدی مورد ارزیابی قرار گرفت و نتایج بسیار جالب توجه بود. متوسط تولید شیر روزانه در ‏گله انتخابی بالغ بر  ١ کیلو و ٥٠٠ گرم و ترکیب شیر ٧ الی ٨ درصد چربی و ٥/٤ گرم پروتئین را شامل گردید. رکورد تولید شیر در ‏دام ها برتر از ٢ کیلو و ٥٠٠ گرم شیر در روز فراتر می رود و شواهد حاکی از امکان افزایش متوسط تولید در دوره های شیرواری ‏آتی است.
​​​​​​​‏
نظر به قابلیت های ژنتیکی این دام ها نظیر ظرفیت تولیدی بالا، سازگاری کامل با اقلیم منطقه، مقاومت به بیماری های بومی ‏در اثر سابقه حضور طولانی در کشور، به نظر می رسد استفاده از این حیوانات پایه ژنتیکی مناسبی را برای شروع فعالیت های بهنژادی و استفاده از پتانسیل استثنایی این دام ها برای سامانه های پرورشی غیر متمرکز و عشایر کشور در اختیار قرار ‏دهد.‏